Tag: rośliny

EPIFIT

ZNACZENIE: Roślina żyjąca na innej roślinie, wykorzystująca ją jedynie jako podparcie.

UŻYCIE: Epifit pobiera substancje odżywcze z otoczenia: z powietrza, wody, etc., nie jest więc pasożytem. Epifity nie są jednak zupełnie obojętne dla roślin służących im za podłoże. Zatykają bowiem przetchlinki, utrudniając wymianę gazów. Przyczyniają się także do butwienia kory, tworząc tym samym warunki do rozwoju pasożytów.

PRZYKŁAD: Na lekcji biologii dowiedział się, że większość storczyków to epifity.

ETYMOLOGIA: gr. epi – na, do + phytón – roślina.

Reklama

TROPIZM

ZNACZENIE: Reakcja ruchowa roślin i niższych zwierząt na bodźce zewnętrzne.

UŻYCIE: Ruch (zwrot lub wygięcie) w kierunku bodźca to tropizm dodatni, a w kierunku przeciwnym – tropizm ujemny.

PRZYKŁAD: Wyróżnia się różne rodzaje tropizmu, przykładowo tigmotropizm to reakcja ruchowa roślin wywołana bodźcem mechanicznym.

ETYMOLOGIA: gr. trópos – zwrot, kierunek.

KANTARYDYNA

ZNACZENIE: Inaczej „hiszpańska mucha”.

UŻYCIE: W medycynie ludowej kantarydynę wykorzystywano w mikroskopijnych dawkach jako środek pobudzający, np. do sporządzania „napojów miłosnych” i afrodyzjaków, w tym także „hiszpańskiej muchy”. Działanie tego związku pobudza zakończenia nerwowe i błony śluzowe układu moczowo-płciowego, powoduje jednak często powikłania, m.in. zapalenia dróg moczowych i przewodu pokarmowego oraz bolesne erekcje. Dawka śmiertelna kantarydyny wynosi dla człowieka od 10 do 30 mg. Kantarydyna wydzielana jest w chwilach zagrożenia przez chrząszcze z rodziny oleicowatych (majkowatych).

PRZYKŁAD: Życzę wam, byście podczas majówki dobrze się bawili, bez konieczności korzystania z kantarydyny.

ETYMOLOGIA: Od nazwy chrząszcza zwanego kantarydą, który wydziela tę substancję, z gr. kantharis.

PEJOTYZM

ZNACZENIE: Synkretyczna religia Indian Ameryki Północnej, w której główną częścią obrzędu jest spożywanie narkotycznego pejotlu.

UŻYCIE: Pejotyzm powstał w końcu XIX w. i łączy elementy tradycyjnych wierzeń indiańskich i chrześcijaństwa. Aby wprowadzić się w trans wyznawcy pejotyzmu jedzą peyotl, czyli odurzającą substancję halucynogenną otrzymywaną z niektórych odmian meksykańskich kaktusów (peyotlów, zwanych też Jazgrzą Williamsa – Lophophora williamsii). W wieku około pięciu lat peyotle zaczynają wytwarzać mającą halucynogenne działanie meskalinę. Z pejotlem eksperymentował m.in. Stanisław Ignacy Witkiewicz, w latach 30. stworzył wiele portretów będąc pod wpływem tej rośliny

PRZYKŁAD: Chcieli połączyć się w transie z duchami zmarłych, więc przyłączyli się do obrzędu, jaki w okolicy przeprowadzali wyznawcy pejotyzmu.

ETYMOLOGIA: nahuatl. peyotl – znaczenie jak wyżej.

HUBKA

ZNACZENIE: Materiał łatwopalny produkowany z hub.

UŻYCIE: Hubkę produkowano mocząc w saletrze i odwarze z popiołu drzewnego, następnie miażdżąc i susząc. Otrzymany proszek był łatwopalny i używano go do rozpalania ognia krzesiwem. Do krzesania ognia oprócz hubki potrzebne było jeszcze krzesiwo i krzemień. Ogień krzesano uderzając krzesiwem o krzemień (a nie odwrotnie). Czasem hubkę stosowano jako środek domowy do tamowania niewielkich krwotoków. Miąższ rozbity drewnianym młotkiem służył do produkcji tamponów tamujących krew.

PRZYKŁAD: Na nic mu była hubka, skoro nigdzie nie mógł znaleźć krzemienia.

ETYMOLOGIA: Łacińska nazwa hubiaka pospolitego to Fomes fomentarius. Fomes to po łacinie podpałka, a fomentarius – zapalający

GUTAPERKA

ZNACZENIE: Substancja pochodzenia naturalnego, pozyskiwana i wykorzystywana w podobny sposób jak kauczuk naturalny.

UŻYCIE: Gutaperka tym różni się od kauczuku, że w normalnych warunkach jest tworzywem nieelastycznym. Jest substancją twardą, krystaliczną, która mięknie w temperaturze 60 – 100°C i jest wówczas podatna na obróbkę. Jest odporna na wpływ warunków atmosferycznych i otoczenia naturalnego oraz dość odporna chemicznie. Ulega jednak starzeniu od tlenu atmosferycznego, czemu można zapobiec odpowiednimi dodatkami.

PRZYKŁAD: Odziedziczył las drzew gutaperkowca. Zastanawiał się czy dalej produkować z gutaperki piłki golfowe i substancję przydatną przy kanałowym leczeniu zębów, jak jego ojciec i dziad, czy wymyślić dla gutaperki innowacyjne zastosowanie.

ETYMOLOGIA: malajski getah – guma + percha – drzewo.

AEROPONIKA

ZNACZENIE: Bezglebowa uprawa roślin.

UŻYCIE: Stosując aeroponikę rośliny umieszczone są w płytach z tworzyw sztucznych, w ten sposób, że ich korzenie znajdują się w powietrzu. Woda i sole mineralne są rozpylane bezpośrednio na korzenie roślin w postaci aerozolu. Optymalnie wytworzone sztuczne siedlisko pozwala na uzyskiwanie szybkiego wzrostu i rozwoju roślin. Wadą aeroponiki są jednak wysokie koszty dlatego stosowana jest ona tylko w produkcji roślin unikatowych. Jest stosowana od lat 70. XX wieku.

PRZYKŁAD: Jak podkreślają zwolennicy aeroponiki, jej podstawową zaletą jest zagęszczenie roślin na powierzchni uprawnej, a także mniejsze zużycie wody i składników pokarmowych.

ETYMOLOGIA: gr. aéros – powietrze.

SUKULENT

ZNACZENIE: Roślina, która przystosowały się do życia w warunkach bardzo gorących.

UŻYCIE: Sukulenty to rośliny gruboszowate, czyli gromadzące w tkankach wodę umożliwiającą im przetrwanie okresów suszy na obszarach o niewielkich opadach. Ze względu na miejsce magazynowania wody, wyróżnia się trzy rodzaje sukulentów: łodygowe, czyli kaktusy, liściowe (aloes, rojnik) oraz korzeniowe (wybrane pelargonie).

PRZYKŁAD: Jest absolutnym antytalentem jeśli chodzi o hodowlę roślin, potrafiła nawet uśmiercić niewymagającego uwagi sukulenta.

ETYMOLOGIA: łac. suc(c)ulentus – soczysty.

KUTNEROWAĆ

ZNACZENIE: Inaczej mechacić.

UŻYCIE: Kutnerowanie to kosmacenie się tkaniny. Kutner z kolei to drobne włoski pokrywające liście i łodygi niektórych roślin. Zadaniem kutneru jest ochrona rośliny przed zimnem lub przed wiatrem.

PRZYKŁAD: Kupując ubrania, nigdy nie pamiętam, jaki rodzaj materiału jest bardziej podatny na kutnerowanie. Zatem gdy już się zmechaci, dla ozdoby przypinam pokrytą kutnerem szarotkę i udaję, że mój strój był kosmaty od nowości.

ETYMOLOGIA: fr. cotonner – zmechacieć.

KOCIMIĘTKA

ZNACZENIE: Roślina z rodziny jasnotowatych mająca rodzaj narkotycznego wpływu na koty.

UŻYCIE: Kiedy kot wyczuwa kocimiętkę zaczyna się w niej tarzać, chwytać łapami, gryźć, lizać, następnie głośno mruczy i miauczy. Trwa to około 10 minut, po czym zwierzę traci zainteresowanie rośliną. Po kolejnych dwóch godzinach cały proces może zajść na nowo. Kocimiętka ma ponadto zastosowanie w ziołolecznictwie, jest także rośliną miododajną.

PRZYKŁAD: Robił imprezę, chciał więc, by i jego kot miał trochę zabawy – kupił mu więc kocimiętkę.

ETYMOLOGIA: Od działania, jakie roślina ma na koty.