Tag: religie

PAREIDOLIA

ZNACZENIE: Zjawisko dopatrywania się znanych kształtów w przypadkowych detalach, przeważnie przy pełnej świadomości ich nierzeczywistego charakteru.

UŻYCIE: Częstym źródłem pareidolii jest obserwacja chmury, która dla oglądającego przypomina kształtem postacie ludzi, zwierząt. Pareidolia może też dotyczyć zjawisk słuchowych – niektórzy odczytują tajne wiadomości, gdy puszczają nagrania głosu od tyłu.

PRZYKŁAD: Znanym przykładem pareidolii jest  dopatrywanie się wizerunku diabła we włosach królowej Elżbiety II na portrecie z kanadyjskich banknotów jednodolarowych z 1954 roku.

A tutaj kilka bardziej współczesnych przykładów zebranych przez BoredPanda.

ETYMOLOGIA: gr. para – zamiast + eidōlon – obraz, kształt.

Reklama

ORTODOKSALNY CZY ORTODOKSYJNY?

POPRAWNIE: Ortodoksalny to przymiotnik określający tę fazę snu, w której nie występują marzenia senne (w przeciwieństwie do snu paradoksalnego).

Ortodoksyjny to z kolei inne nazwanie ściślej wierności doktrynie, dogmatowi, zwłaszcza w ujęciu religijnym. Zachowanie ortodoksyjne charakteryzuje się rygorystycznym przestrzeganiem jakiegoś kodeksu zasad.

BŁĘDNIE: Stosowanie wyrazów wymiennie lub na odwrót.

DLACZEGO TAK?: Oba wyrazy pochodzą od greckiego orthós – prosty, słuszny, prawdziwy.

Sen ortodoksalny – gdy nic się nie śni
Photo by Pixabay on Pexels.com

CYRKUMCYZJA

ZNACZENIE: Inaczej obrzezanie.

UŻYCIE: Cyrkumcyzja to zabieg usunięcia niektórych fragmentów zewnętrznych narządów płciowych mężczyzny. Najczęściej akt obrzezania polega na odcięciu części napletka. Odsetek populacji obrzezanych mężczyzn na świecie jest oceniany na około 20-30%, z czego większość ze względów religijnych lub kulturowych. Określenie to stosuje się również wobec zabiegu usunięcia całości lub części żeńskich zewnętrznych narządów płciowych.

PRZYKŁAD: Lekarz zapytał się czy był poddany cyrkumcyzji; nie znając słowa, nie potrafił udzielić odpowiedzi.

ETYMOLOGIA: łac. circumcisio – znaczenie jak wyżej.

WULKAN

ZNACZENIE: Rzymski bóg ognia.

UŻYCIE: Wulkan był także bogiem kowalstwa. Jego kult został prawdopodobnie wprowadzony przez Romulusa. Święto boga, Volcanalia obchodzono 23 sierpnia wrzucając do ofiarnego ognia żywe rybki z Tybru. Była to ofiara zastępcza za istoty, które Wulkan-żywioł mógłby pochłonąć. Od jego imienia pochodzi również nazwa wulkanu jako tworu geologicznego. Bóg Wulkan jest utożsamiony z greckim Hefajstosem.

PRZYKŁAD: W czasach starożytnych wierzono, że odgłosy dochodzące z pobliskiej Etny są wynikiem jego pracy, ponieważ był kowalem. Odlewał groty strzał i zbroje dla Marsa, Minerwy oraz pioruny dla Jowisza.

ETYMOLOGIA: łac. Vulcanus – znaczenie jak wyżej.

KISMET

ZNACZENIE: U muzułmanów, los przeznaczony człowiekowi od Boga.

UŻYCIE: Kismet to fatum, konieczność, fatalność. Pojęcie kismetu jako losu szczególnie powszechne jest u ludów pochodzenia tureckiego.

PRZYKŁAD: W Koranie nie ma wypowiedzi na temat fatalizmu, więc zasada kismetu nie jest oficjalnie uznana w islamie.

ETYMOLOGIA: arab. kismā – los.

HAGADA

ZNACZENIE: Opowiadanie, opowieść, saga, określenie to odnosi się do legend, przypowieści i opowiadań z rabinicznej egzegezy Biblii i Talmudu.

UŻYCIE: W przeciwieństwie do halachy, hagada nie wyjaśnia reguł postępowania. Najbardziej znaną hagadą jest opowiadanie ułożone na pamiątkę wyjścia ludu izraelskiego z Egiptu. Utwór ten składa się z fragmentów biblijnych, komentarzy i modlitw.

PRZYKŁAD: Zgodnie ze zwyczajem, na ślubie jej żydowskich przyjaciół odczytano hagadę.

ETYMOLOGIA: hebr. הגדה – znaczenie jak wyżej.

CHILIAZM

ZNACZENIE: Wiara w tysiącletnie osobiste panowanie Chrystusa na ziemi przed końcem świata.

UŻYCIE: Chiliazm to pogląd religijno-historiozoficzny, zgodnie z którym ostateczny koniec świata poprzedzony zostanie przez bliski już, tysiącletni okres Królestwa Bożego, czyli panowania sprawiedliwych. Często panującym ma być sam Chrystus. Chiliazm głoszony jest przez niektóre sekty chrześcijańskie, jak adwenstyści, mormoni czy świadkowie Jehowy. Także millenaryzm.

PRZYKŁAD: Obserwując esktremalne warunki pogodowe w Stanach, chiliaści twierdzą, że rządy sprawowane przez Chrystusa są coraz bliższe.

ETYMOLOGIA: gr. chilioi – tysiąc.

SUSPENSJA

ZNACZENIE: Inaczej zawiesina.

UŻYCIE: Suspensja stosowana jest w medycynie do sporządzania leków, do kąpieli leczniczych oraz do badania przewodu pokarmowego. Określenie odnosić się też może do kary. W Kościele katolickim jest to kara wobec duchownego, polegająca na zakazie wykonywania niektórych lub wszystkich czynności duszpasterskich lub urzędowych. Nie mylić z suspensorium.

PRZYKŁAD: Na zaliczenie pierwszego semestru chemii mieli z otrzymanych składników doprowadzić do powstania suspensji. Cały czas wychodził mu jednak gaz, wiedział więc że łatwo zaliczenia nie dostanie.

ETYMOLOGIA: łac. suspensio – zawieszenie, powstrzymanie.

SUPEREROGACJA

ZNACZENIE: Działania wykraczające poza obowiązek.

UŻYCIE: O supererogacji mówi się przede wszystkim w kontekście etyki. Czynami mogącymi zostać uznanymi za supererogację będzie więc dawanie jałmużny czy poświęcenie za kogoś życia.

PRZYKŁAD: „Uczynek supererogacyjny to uczynek pociągający za sobą pozytywne skutki dla innych, związane zaś z danym uczynkiem ewentualne negatywne skutki (krzywdy bądź ryzyko) mogą spadać na sam podmiot podejmujący się tego czynu, nie zaś na osoby trzecie. (…) Spełnienie [uczynku] godne jest pochwał i stanowi zasługę, niespełnienie nie uzasadnia zaś i nie pociąga za sobą konieczności napiętnowania czy udzielenia nagany” – A.M.Kaniowski, „Supererogacja. Zagubiony wymiar etyki”.

ETYMOLOGIA: łac. super – nad + erogare – dzielić, ofiarować.

HEORTOLOGIA

ZNACZENIE: Nauka o roku kościelnym.

UŻYCIE: Heortologia zajmuje się rokiem liturgicznym nie tylko przez pryzmat historii, ale również poddaje analizie treść każdego święta i jego znaczenie moralne, ascetyczne i dogmatyczne. Korzenie tej nauki sięgają średniowiecza.

PRZYKŁAD: Zgodnie z heortologią, już jutro dzień św. Mikołaja. Kto jeszcze nie zdążył, ma ostatnie chwile na kupno prezentu.

ETYMOLOGIA: gr. heortē – święto.