ZNACZENIE: Wym. [parti pri], w pierwszym wyrazie akcent na koncowe ‚i’; inaczej uprzedzenie.
UŻYCIE: Parti pris to z góry powzięte zdanie, opinia czy pogląd, którego nie chce się zmienić. W liczbie mnogiej: partis pris. Również w znaczeniu przymiotnikowym.
PRZYKŁAD: Ta dyskusja nie ma sensu; ty ze swoim parti pris jesteś całkowicie zamknięty na logiczne argumenty.
ETYMOLOGIA: fr. parti pris – znaczenie jak wyżej.
ZNACZENIE: Tzw. chłopski rozum.
UŻYCIE: Sensus communis to synonim zdrowego rozsądku. W bardziej naukowym podejściu, to postulat rozumu („norma idealna”) zakładający powszechność poznania, a zwłaszcza powszechność sądów estetycznych i możliwość porozumienia estetycznego, czyli obywającego się bez pomocy pojęć.
PRZYKŁAD: Odwołał się do sensus communis zebranych, ale na niewiele się to zdało: ich rozsądek na pewno nie był zdrowy.
ETYMOLOGIA: łac. sensus communis – znaczenie jak wyżej.
ZNACZENIE: Inaczej ‚brawo!’.
UŻYCIE: Macte to inny sposób by powiedzieć ‚bardzo dobrze!’, ‚dobra robota!’, ‚powodzenia!’. Z kolei ‚macte animo!’ to synonim zachęty i krzyknięcia ‚śmiało, odwagi!’.
PRZYKŁAD: Brawo, chłopaki, macte!
ETYMOLOGIA: łac. macte – znaczenie jak wyżej.
ZNACZENIE: Inaczej w zaufaniu.
UŻYCIE: Sub rosa to inaczej w tajemnicy, dyskretnie. Określenie to stosuje się także do tajnych działań militarnych.
PRZYKŁAD: Mimo, że powiedział jej to sub rosa, wypaplała wszystko.
ETYMOLOGIA: łac. sub rosa – dosłownie „pod różą”. U starożytnych róża była symbolem dyskrecji, stąd określenie. Według legendy Kupido przekupił Harpokratesa, boga milczenia, różą, aby nie zdradził miłostek Wenery. Gospodarz wieszał różę nad stołem, aby goście wiedzieli, że treść rozmowy ma pozostać w tajemnicy.
ZNACZENIE: Inaczej nie przebierając w środkach.
UŻYCIE: W dosłownym tłumaczeniu per fas et nefas oznacza „wszelkimi dozwolonymi lub niedozwolonymi środkami”. Jest to nieuczciwy zabieg erystyczny, który występuje wtedy, gdy postulujemy jakąś tezę i przytaczamy kilka argumentów, które ją uzasadniają. Nasz dyskutant obala jeden z argumentów, a następnie triumfalnie oświadcza, że nasza teza nie ma podstaw, chociaż nie powiedział ani słowa o innych, przytoczonych przez nas argumentach.
PRZYKŁAD: Jak to w debatach politycznych bywa: przed referendum za odwołaniem prezydent Warszawy pojawiły się najróżniejsze argumenty, włączając w to te poniżej pasa. Nie zabrakło również retoryki typu per fas et nefas.
ETYMOLOGIA: łac. per fas et nefas – znaczenie jak wyżej.
ZNACZENIE: Inaczej „przy okazji”.
UŻYCIE: BTW to akronim angielskiego „by the way”, które oznacza „swoją drogą”, „przy okazji”, „nawiasem mówiąc”. Jest częstym skrótem używanym w sms-ach, mailach i ogólnie szeroko w Internecie.
PRZYKŁAD: Musimy się spotkać, żeby omówić plan na wakacje, a btw, słyszałaś że M. zerwała z K.?
ETYMOLOGIA: ang. btw – znaczenie jak wyżej.
ZNACZENIE: Inaczej od razu (odrzucić).
UŻYCIE: A limine to synonim odrzucenia czegoś natychmiastowo, z miejsca, bez dyskusji.
PRZYKŁAD: Dyskusja zmierzała donikąd. Argumenty stawały się coraz bardziej absurdalne i niedorzeczne, zatem obie strony zaczęły je odrzucać a limine.
ETYMOLOGIA: łac. a limine – od progu.
ZNACZENIE: Dawna srebrno-miedziana polska moneta; słowo popularne z uwagi na występowanie w powiedzeniu (patrz przykład).
UŻYCIE: Tynf był w obiegu od połowy XVII w. do połowy XVIII w. Deklarowany nominał monety wynosił 30 groszy, jednak srebro użyte do jej produkcji miało wartość nie większą niż 10-15 groszy. Spowodowane to było trudnościami skarbu królewskiego po potopie szwedzkim. Tynfy były bite w ogromnych ilościach, bardzo niedbale, częste z błędami w napisach. Można spotkać także nazwę tymf.
PRZYKŁAD: „Dobry żart tynfa wart”, to powiedzenie, które oznacza udany żart, trafne powiedzenie, inteligentny dowcip.
ETYMOLOGIA: Od nazwiska Andrzeja Tymfa, dzierżawcy mennic koronnych.
ZNACZENIE: Akcentowane na drugie ‚e’; wyrażenie oznaczające, że nie trzeba tracić nadziei.
UŻYCIE: Nil desperandum to krótszy sposób, by powiedzieć, że nie ma powodu do rozpaczy.
PRZYKŁAD: Po raz kolejny przesunęli mu termin obrony pracy doktorskiej. Nil desperandum, lepiej późno niż wcale.
ETYMOLOGIA: łac. nil desperandum – takimi słowy pociesza Horacy przyjaciela Planka, który zraził się ostatecznie do rzymskiego życia politycznego i wyroków losu.
ZNACZENIE: Inaczej swoisty.
UŻYCIE: Sui generis to określenie rzeczy lub zdarzenia jedynego w swoim rodzaju. Jest synonimem czegoś osobliwego. Najczęściej określa się tak pomysły, idee.
PRZYKŁAD: Unia monetarna krajów UE to rozwiązanie sui generis. Zobaczymy czy uda się jej przetrwać.
ETYMOLOGIA: łac. sui generis – znaczenie jak wyżej.
Słowo Dnia 