Tag: muzyka

ODEON

ZNACZENIE: Starożytna budowla przeznaczona na występy muzyczne i teatralne.

UŻYCIE: Odeon podobnie jak teatr miał amfiteatralną widownię, ale przykrytą dachem ze względów akustycznych. Posiadał orchestrę dla chóru i podium dla muzyków. Odeony były mniejsze od teatrów.

Odeon to także typ orkiestry grający muzykę rozrywkową, populary na przełomie XIX i XX wieku, a także założona w 1928 roku brytyjska sieć kin. Według źródeł związanych z firmą nazwa jest akronimem hasła reklamowego: „Oscar Deutsch Entertains Our Nation” (ang. Oskar Deutsch zabawia nasz naród)

PRZYKŁAD: Prawdopodobnie najstarszy odeon został zbudowany z inicjatywy Peryklesa około 442 p.n.e. w Atenach na południowo-wschodnim zboczu Akropolu.

ETYMOLOGIA: łac. odeum – znaczenie jak wyżej.

Reklama

DIAPAZON

ZNACZENIE: Skala dźwięków instrumentu muzycznego lub głosu śpiewaka.

UŻYCIE: Diapazon to także synonim skali, rozpiętości czegoś, szczególnie, gdy jest ona duża. Z kolei w greckiej i średniowiecznej teorii muzyki diapazonem nazywano oktawę.

PRZYKŁAD: Chcąc określić diapazon skrzypiec potrzebowała kamertonu.

ETYMOLOGIA: gr. diapasōn – znaczenie jak wyżej.

JOIK

ZNACZENIE: Ludowa przyśpiewka z Laponii.

UŻYCIE: Joiki mogą opowiadać o miłości, o pochodzeniu i życiu ludu Lapończyków oraz o walce dobrych (białych) i złych (czarnych) szamanów noaide. Teksty joików różnią się od typowych piosenek – mają budowę cykliczną, bez wyraźnego początku i końca, krótka fraza jest powtarzana, z niewielkimi zmianami, wielokrotnie. Melodia jest prosta, śpiewana przy bardzo napiętych strunach głosowych, oparta na skali pięciotonowej.

PRZYKŁAD: Z joikiem na ustach, Święty Mikołaj pędzi saniami z prezentami. Wesołych!

ETYMOLOGIA: lap. yoik – znaczenie jak wyżej.

FISHARMONIA

ZNACZENIE: Instrument dęty klawiszowy z miechem i pedałem.

UŻYCIE: Fisharmonia używana jest w zastępstwie organów. Wyglądem zewnętrznym przypomina pianino „ścięte” nisko nad klawiaturą. Fisharmonia nigdy nie znalazła zastosowania jako instrument koncertowy. Używana była głównie w kaplicach i niewielkich kościołach, a także w domach. Później została wyparta m.in. przez keyboard. Fisharmonia bywa też nazywana melodykonem.

PRZYKŁAD: Poszedł do filharmonii, ale nie usłyszał dźwięków fisharmonii.

ETYMOLOGIA: gr. phýsa – miech + harmonia.

ODEON

ZNACZENIE: Starożytna budowla przeznaczona na występy muzyczne i teatralne.

UŻYCIE: Odeon podobnie jak teatr miał amfiteatralną widownię, ale przykrytą dachem ze względów akustycznych. Posiadał orchestrę dla chóru i podium dla muzyków. Odeony były mniejsze od teatrów. Odeon to także typ orkiestry grający muzykę rozrywkową, popularny na przełomie XIX i XX wieku. Orkiestra ta złożona była z dowolnej liczby muzyków grających na instrumentach dętych, z kwintetu smyczkowego i perkusji. Odeon to również brytyjska sieć kin, największa w Europie, która została założona w 1928 roku przez Oskara Deutscha. Według źródeł związanych z firmą nazwa jest akronimem hasła reklamowego: „Oscar Deutsch Entertains Our Nation” (ang. Oskar Deutsch zabawia nasz naród)

PRZYKŁAD: Prawdopodobnie najstarszy odeon został zbudowany z inicjatywy Peryklesa około 442 p.n.e. w Atenach na południowo-wschodnim zboczu Akropolu.

ETYMOLOGIA: łac. odeum – znaczenie jak wyżej.

PAYOLA

ZNACZENIE: Wym. [pajole]; potajemne przekupstwo dla korzyści handlowej.

UŻYCIE: Payola w amerykańskim przemyśle muzycznym oznacza nielegalną praktykę płacenia lub inny sposób łapówkarstwa ze strony wytwórni płytowych w zamian za nadanie nagrań na antenie radia muzycznego, gdzie piosenka jest emitowana jako część normalnego czasu antenowego. Niektóre stacje radiowe przekazują zwodnicze pochlebne informacje o najnowszych i najbardziej popularnych utworów opublikowanych przez przemysł fonograficzny. Liczba nadań danego utworu może mieć wpływ na jego postrzeganą popularność.

PRZYKŁAD: Tak często puszczano utwór jednego wykonawcy, że wydawca zaczął podejrzewać prezentera o to, że wytwórnia płaci mu payolę.

ETYMOLOGIA: ang – znaczenie jak wyżej.

KAMERTON

ZNACZENIE: Przyrząd do podawania tonacji dla chóru lub dla strojenia instrumentów muzycznych (patrz zdjęcie).

UŻYCIE: Wynalazcą kamertonu był w 1711 roku John Shore (1662–1752), lutnista angielskiego dworu. Strojenie instrumentu przy pomocy kamertonu polega na równoczesnej emisji dźwięku przez kamerton i instrument. Jest kilka rodzajów kamertonów: widełkowy – widełki z niehartowanej stali, w które uderza się, aby uzyskać dźwięk (najdokładniejszy), stroikowy (gwizdkowy) – metalowa rurka z umieszczonym wewnątrz języczkiem z metalu (na wzór harmonijki ustnej) oraz chromatyczny. Nazywany jest też dipazonem lub diapazonem.

PRZYKŁAD: Widełki kamertonu wprawił w drgania uderzając w nie specjalnym młoteczkiem. Dzięki temu strojenie gitary zajęło mu tylko chwilę

ETYMOLOGIA: niem. Kammerton – znaczenie jak wyżej.

---kamerton

TAPER

ZNACZENIE: W niemym kinie osoba grająca na pianinie lub organach teatralnych, robiąca podkład muzyczny do wyświetlanych scen.

UŻYCIE: Pierwotnie określeniem taper nazywano pianistę grającego za zapłatą do tańca, rodzaj grajka barowo–salonowego. Taperzy odpowiedzialni byli też często za akompaniament przy występach kabaretowych i muzyczno-tanecznych a nawet teatralnych. W czasach pojawienia się niemego kina byli wynajmowani również do udźwiękawiania scen na żywo.

PRZYKŁAD: Warszawskie kino Iluzjon powróciło do swojej wcześniejszej siedziby w budynku przy ul. Narbutta. Ciekawe, czy podobnie jak w repertuarze znajdą się filmy nieme, a zatem i obowiązkowy taper.

ETYMOLOGIA: fr. taper – walić, klepać, grać na fortepianie.

KLEZMER

ZNACZENIE: Inaczej żydowski grajek.

UŻYCIE: Klezmer to określenie muzykanta, szczególnie takiego, który przygrywa w lokalach czy na weselach. Z kolei muzyka klezmerska to muzyka żydowska niegdyś związana z obrzędami religijnymi, z czasem przerodziła się w muzykę rozrywkową graną w czasie ślubów i uroczystości, by wreszcie połączyć się z jazzem.

PRZYKŁAD: Jednym z najbardziej znanych muzyków tworzących muzykę klezmerską jest John Zorn oraz jego Masada. Tutaj można posłuchaj przykładu tego co tworzą.

ETYMOLOGIA: hebr. כלי זמר (klej zemer) – instrumenty muzyczne.

SYRINGA

ZNACZENIE: Inaczej fletnia Pana (patrz zdjęcie poniżej).

UŻYCIE: Syringa (lub syrynga albo syrinks) to instrument muzyczny zaliczany do grupy aerofonów wargowych oraz instrumentów dętych drewnianych. Składa się z drewnianych piszczałek, ułożonych w jednym lub dwóch rzędach. Dźwięki z tego instrumentu wydobywa się, dmuchając w krawędzie otworów piszczałek.

PRZYKŁAD: Najbardziej znanymi muzykami grającymi współcześnie na fletni Pana są Gheorghe Zamfir oraz Edward Simoni.

ETYMOLOGIA: Według mitologii greckiej na fletni grywali: opiekun pasterzy i trzód, satyrowie oraz bóg Pan. Ukochaną tego ostatniego była Syrinks. Zgodnie z jedną z wersji mitu, Syrinks była tak piękna, że bóg Pan, gdy ją ujrzał, zapragnął ją posiąść. Nimfa, uciekając przed nim, w ostatniej chwili zamieniła się w trzcinę. Pan postanowił zerwać roślinę i połączyć poszczególne łodygi o odpowiednich długościach woskiem. W ten sposób powstał instrument muzyczny – syringa, upamiętniający imię nimfy.