Tag: kultura

EKSPAT

ZNACZENIE: Wysokiej klasy specjalista, który dobrowolnie opuścił kraj i pracuje za granicą; dopuszczalna jest także forma „ekspata”.

UŻYCIE: Ekspat to osoba, która z własnej woli decyduje się na wyjazd z kraju; ekspatriacja natomiast ma dwa przeciwstawne znaczenia: albo określa dobrowolne opuszczenie kraju, albo wręcz przeciwnie – przymusowe wydalenie obywatela z jego ojczyzny. Przy okazji ekspaty warto zwrócić uwagę, że wyraz ten nie ma nic wspólnego z ekspiacją; chyba że za popełnione czyny ekspata szuka wybaczenia.

PRZYKŁAD: Osoby powracające z przymusowego wygnania to repatrianci. Określenie to jednak nie dotyczy tych, którzy na emigrację zdecydowali się dobrowolnie. Jak więc nazywać ekspatów, którzy postanowili wrócić do ojczyzny? Jakieś propozycje?

ETYMOLOGIA: śrdw.łac. expatriare – opuszczać ojczyznę.

Reklama

EMPLOI

ZNACZENIE: Wymawiane „amplua” (pierwsze „a” wymawiane pomiędzy „a” i „e”,) akcent na ostatnim „a”; rodzaj ról w jakich specjalizuje się aktor.

UŻYCIE: Na emploi aktora wpływają jego uwarunkowania fizyczne, psychiczne, ale także np. głos. Przykładowo, Ben Stiller z reguły wciela się w role komediowo-groteskowe – z natury jest żartownisiem i ma duży dystans do swojego wyglądu; z kolei Angelina Jolie najczęściej gra postaci silnych, atrakcyjnych kobiet – z jej wyglądem trudno by się jej było wcielić w rolę np. zakonnicy.

PRZYKŁAD: Wielu aktorom marzy się możliwość wyskoczenia z dotychczasowego emploi. Nietypowa rola wymaga jednak od nich jeszcze większego nakładu pracy – muszą przekonać widzów do odgrywanej postaci, która nie jest z nimi kojarzona. Udało się to Jimowi Carreyowi, który znany z „głupkowatych” ról świetnie odnalazł się w kreacji z „Truman Show”.

ETYMOLOGIA:  fr. emploi – użytek, zajęcie, posada.

MISO

ZNACZENIE: Tradycyjny składnik kuchni japońskiej – masa przygotowywana ze sfermentowanego ryżu, jęczmienia i/lub soi.

UŻYCIE: Miso stosuje się jako składnik sosów, past oraz popularnej, również w Polsce, zupy miso (misoshiru). Zupę przygotowuje się na wywarze dashi, najczęściej otrzymywanym z ryb lub alg. Zupa miso jest często podawana na śniadanie, a pije się ją bezpośrednio z miseczek, bez użycia łyżki. Pływające w zupie składniki (tofu, ryby, algi, grzyby, krewetki, etc.) zjada się pałeczkami. Miso jest bogata w składniki odżywcze, m.in. w witaminę K i kwasy nienasycone omega-3 i omega-6.

PRZYKŁAD: Niektóre japońskie knajpy podają zupę miso bez ograniczeń – płacisz raz, dolewasz do woli. Gdybym przychodziła do nich częściej, poszłyby z torbami – misoshiru potrafię pić litrami.

ETYMOLOGIA: jap. 味噌 – znaczenie jak wyżej.

KAKOTOPIA

ZNACZENIE: Przeciwieństwo utopii; inaczej dystopia.

UŻYCIE: W kakotopii, w przeciwieństwie do założeń utopijnych, stosunki społeczne opierają się na czynieniu zła. Władza jest w rękach dyktatora i często zmierza w kierunku totalitaryzmu.

PRZYKŁAD: Przykładem kakotopii jest społeczeństwo przedstawione w „Roku 1984” George’a Orwella czy w „Metropolis” Fritza Langa. Bardziej współczesnym przykładem jest „Bladerunner” Ridleya Scotta i „Matrix” braci Wachowskich.

ETYMOLOGIA: gr. kakos – zły. Pierwsze użycie określenia kakotopia przypisuje się Johnowi Stuardowi Millowi. W 1868 r. przemawiał on w brytyjskim Parlamencie, nazywając kakotopią propozycje dotyczące polityki własności ziemskiej w podległej Brytyjczykom Irlandii. Słowa jakie wypowiedział brzmią: „to zapewne zbyt pochlebne nazywać ich propozycję utopią, raczej należy ją określić jako dystopię lub kakotopię. W powszechnym znaczeniu słowa, utopia to stan zbyt pozytywny, by być możliwym do zrealizowania, ale to co oni popierają, to stan zbyt negatywny, by pozwolić na wprowadzenie go w życie”.

ZELANT

ZNACZENIE: Fanatyczny zwolennik idei lub religii.

UŻYCIE: Określenie zelant jest także synonimem konserwatysty. Modyfikacją słowa zelant jest zelota.

PRZYKŁAD: Zelanci, bez względu na to w co wierzą, przerażają mnie swoim fanatyzmem – praktycznie niemożliwa jest z nimi merytoryczna dyskusja. Są jak bezwolne maszynki, które nie poświęcają nawet chwili refleksji temu, co ktoś napakował im do głowy.

ETYMOLOGIA: późn.łac. zelantis – gorliwy. Zeloci („gorliwcy”) byli ugrupowaniem polityczno-religijnym w Palestynie w I w.n.e., walczącym z dominacją Rzymian. Uważali, że zwyciężenie nad okupantem przyśpieszy nadejście Mesjasza. Największą rolę odegrali w wojnie żydowskiej 66-73 n.e., która jednak zakończyła się dla Żydów klęską. Za najbardziej brutalny odłam zelotów uważani byli sykariusze – ze względu na metody działania, przez niektórych uznawani są za pierwszą na świecie organizację terrorystyczną.

PASCHA

ZNACZENIE: Tradycyjna potrawa wielkanocna pochodzenia rosyjskiego lub ukraińskiego. Przygotowuje się ją z twarogu lub mleka, śmietany, żółtek, cukru, wanilii i bakalii. Ma kształt podobny do ściętej piramidy, symbolizującej grób Chrystusa.

UŻYCIE: W Polsce przygotowywanie paschy szczególnie popularne jest wśród rodzin pochodzących z Kresów. Można ją przygotować w wersji na zimno lub na gorąco. Pascha w symbolice żydowskiej określa święto obchodzone na pamiątkę wyjścia Izraelitów z Egiptu.

PRZYKŁAD: Słowo dnia w końcu doczekało się jednej ze swoich ulubionych potraw – paschy. Będzie się nią objadać aż do poniedziałku włącznie.

ETYMOLOGIA: hebr. pesach – przejście, Pascha.

PRIMA APRILIS (TŁUMACZENIE)

ZNACZENIE: Międzynarodowy dzień żartów, zapoczątkowany około XIII w.

UŻYCIE: Angielska nazwa „April Fool’s Day” oznacza „dzień kwietniowego głupka”. Pochodzi ona najprawdopodobniej z czasów Średniowiecza, gdy pierwszy dzień roku obchodzono razem ze Świętem Zwiastowania, 25 marca. Jego obchody trwały przez tydzień, a prezenty noworoczne wręczano 1 kwietnia. Jednak zgodnie ze zmianami wprowadzonymi przez papieża Grzegorza XIII w 1562 r., początkiem nowego roku miał być odtąd 1 stycznia. Wiele osób, nie wiedząc o zmianach, nadal świętowało datę 1 kwietnia. Dlatego właśnie nazwano ich „kwietniowymi głupkami” i robiono z nich żarty.

PRZYKŁAD: Jednym z zabawniejszych primaaprilisowych żartów w mediach były doniesienia „USA Today” w 1998 r. Gazeta ogłosiła, że Burger King wprowadził hamburgery dla leworęcznych, z których składniki wypadały prawą stroną. Nie tylko ludzie uwierzyli w newsa, ale nawet zamawiali nowe, wygodniejsze dla leworęcznych, burgery.

ETYMOLOGIA: łac. prima aprilis – 1 kwietnia.

PRIMA APRILIS

ZNACZENIE: अंतर्राष्ट्रीय दिवस चुटकुले, तेरहवीं सदी के आसपास शुरू.

UŻYCIE: अंग्रेजी नाम का अर्थ है „अप्रैल मूर्ख दिवस है” „अप्रैल मूर्ख का दिन.” यह शायद मध्ययुगीन बार, जब भोज के पहले दिन घोषणा, 25 मार्च के साथ मनाया गया से आता है. समारोह में उनकी एक सप्ताह और नए साल का उपहार के लिए 1 अप्रैल तक चला दी. हालांकि, के रूप में 1562 में पोप ग्रेगरी तेरहवें द्वारा शुरू की, शुरुआत नए वर्ष 1 जनवरी को अब से होना चाहिए था. बहुत से लोग, परिवर्तन के बारे में ज्ञान नहीं है, अभी भी 1 अप्रैल की तिथि मनाने के लिए. यही कारण है कि हम उन्हें बुलाया „kwietniowymi głupkami” और चुटकुले उन से किए गए थे.

PRZYKŁAD: एक zabawniejszych मीडिया में primaaprilisowych मजाक 1998 में संयुक्त राज्य अमेरिका आज समाचार पत्र की रिपोर्ट के अनुसार की घोषणा की है कि बर्गर किंग छोड़ handers के लिए एक हैम्बर्गर शुरू की, सामग्री के साथ wypadałyby दाईं ओर. न केवल लोगों को समाचार में विश्वास है, लेकिन यह भी खरीदा नया है, के लिए सुविधाजनक बाएँ handers, बर्गर.

ETYMOLOGIA: अक्षां. अप्रैल फूल – अप्रैल 1.

FONDUE

ZNACZENIE: Wymawiane „fądi”, akcent na „i”; fondue jest tradycyjną potrawą kuchni szwajcarskiej: w dużym, okrągłym naczyniu roztapiany jest ser, przyprawiony białym winem, gałką muszkatołową, białym pieprzem, etc. W tak przyrządzonej ciepłej masie (wciąż podgrzewanej ustawionym pod naczyniem małym palnikiem lub świeczką) macza się kawałki pieczywa nabite na długie widelce.

UŻYCIE: Klasyczne fondue przyrządza się najczęściej z serów ementalera i gruyere. Popularne jest jednak także fondue mięsne – masa serowa zastępowana jest gorącym tłuszczem, a pieczywo – kawałkami mięsa. Na deser można z kolei podać fondue czekoladowe – w czekoladowej masie macza się nabite na widelce owoce.

PRZYKŁAD: Według szwajcarskiej tradycji, gdy kawałek chleba spadnie do sera mężczyźnie – musi on kupić butelkę wina; gdy to samo przydarzy się kobiecie – całuje mężczyznę, siedzącego po jej lewej stronie. Drogie Panie, pomyślcie dwa razy, zanim wybierzecie miejsce przy stole!

ETYMOLOGIA: fr. fondre – roztapiać, odlewać.

HETERA

ZNACZENIE: Kobieta kłótliwa i dokuczliwa.

UŻYCIE: W starożytnej Grecji heterami określano piękne, a zarazem wykształcone kurtyzany. Od zwykłych prostytutek różniły się urodą, inteligencją, niezależnością, wykształceniem oraz stosunkowo wysoką pozycją społeczną. Hetery często były towarzyszkami wpływowych polityków, wodzów i filozofów. Wśród najsławniejszych heter wymieniana jest Aspazja, później żona Peryklesa. Synonimem pierwotnego znaczenia słowa Hetera jest określenie „córa Koryntu” – Korynt to prastare greckie miasto, powiedzenie nawiązuje zatem najprawdopodobniej do nazywania prostytucji najstarszym zawodem świata.

PRZYKŁAD: Znów dziś na kasie ta tleniona hetera; jak zobaczy, że ponownie płacę jej drobnymi, pewnie zrobi swoją minę „gdybym mogła wydrapałabym ci oczy moimi purpurowymi tipsami!”.

ETYMOLOGIA: gr. hetaira – towarzyszka.