Tag: architektura

ODEON

ZNACZENIE: Starożytna budowla przeznaczona na występy muzyczne i teatralne.

UŻYCIE: Odeon podobnie jak teatr miał amfiteatralną widownię, ale przykrytą dachem ze względów akustycznych. Posiadał orchestrę dla chóru i podium dla muzyków. Odeony były mniejsze od teatrów.

Odeon to także typ orkiestry grający muzykę rozrywkową, populary na przełomie XIX i XX wieku, a także założona w 1928 roku brytyjska sieć kin. Według źródeł związanych z firmą nazwa jest akronimem hasła reklamowego: „Oscar Deutsch Entertains Our Nation” (ang. Oskar Deutsch zabawia nasz naród)

PRZYKŁAD: Prawdopodobnie najstarszy odeon został zbudowany z inicjatywy Peryklesa około 442 p.n.e. w Atenach na południowo-wschodnim zboczu Akropolu.

ETYMOLOGIA: łac. odeum – znaczenie jak wyżej.

Reklama

PUTTO

ZNACZENIE: Postać chłopczyka występująca w dekoracyjnym malarstwie i rzeźbie.

UŻYCIE: Putto jest szczególnie charakterystyczny dla okresu Odrodzenia. Dekoracja była też popularna w późniejszych okresach we wnętrzach budowli oraz jako ozdoba tarasów, parków i ogrodów.

Może przybierać postać aniołka lub bożka, często nagiego. W liczbie mnogiej putti.

PRZYKŁAD: Jako motyw przewodni pracy na zaliczenie zajęć z fotografii wybrała udokumentowanie putti dekorujących okoliczne budowle.

ETYMOLOGIA: łac. putus – chłopiec.

Photo by Pixabay on Pexels.com

AMFILADA

ZNACZENIE: Szereg sal, pokojów, połączonych ze sobą przejściami na jednej osi (patrz rysunek poniżej).

UŻYCIE: Amfilada to układ przestrzenny, w którym kolejne pomieszczenia i drzwi leżą na jednej osi, przez co przy otwartych drzwiach tworzy się efektowna perspektywa. Układ amfiladowy jest charakterystyczny dla barokowych i klasycystycznych wnętrz pałacowych. W XIX i XX w. stosowany był też w kamienicach miejskich.

PRZYKŁAD:

ETYMOLOGIA: fr. enfilade – znaczenie jak wyżej.

amfilada

źródło: Wikipedia

BINDAŻ

ZNACZENIE: Kryta aleja.

UŻYCIE: Bindaż to kryta aleja ze sklepieniem z kratownicy obrosłej pnączami i rozpiętymi na niej gałęziami m.in. lip. Także berso, kolebka.

PRZYKŁAD: Lato zapowiadają upalne, więc już dziś zaczął w ogrodzie pracować nad bindażem.

ETYMOLOGIA: niem. Bindung – wiązanie.

PUTTO

ZNACZENIE: Postać chłopczyka występująca w dekoracyjnym malarstwie i rzeźbie.

UŻYCIE: Putto jest szczególnie charakterystyczny dla okresu odrodzenia. Stosowane było też w późniejszych okresach we wnętrzach budowli oraz jako ozdoba tarasów, parków i ogrodów. Może przybierać postać aniołka lub bożka, często nagiego. W liczbie mnogiej putti.

PRZYKŁAD: Jako motyw przewodni swojej pracy na zaliczenie zajęć z fotografii wybrała udokumentownie putti dekorujących okoliczne budowle.

ETYMOLOGIA: wł. putto – chłopiec.

AEDICULA

ZNACZENIE: Wym. [edikula], akcent na ‚i’; w starożytności rodzaj kaplicy z frontonem wspartym na kolumnach.

UŻYCIE: Aedicula w sztuce średniowiecznej i nowożytnej to miniaturowy model budynku prezentowany przez jego fundatora. Nazywana tak bywa ponadto nisza w ścianie budynku mieszkalnego przeznaczona na posąg boga lub przodka. Także edykula lub edykuł.

PRZYKŁAD: W ramach pracy zaliczeniowej postanowił zewidencjonować wszystkie występujące w jego mieście edykuły.

ETYMOLOGIA: zdrobnienie łac. aedes – świątynia, budynek.

DONŻON

ZNACZENIE: Inaczej wieża obronna.

UŻYCIE: Donżon to baszta zamkowa, zawierająca skarbiec, stanowiąca ostatni punkt oporu załogi. Donżon to zarazem wieża ostatecznej obrony, jak i stałe, główne mieszkanie feudała. Z donżonu wykrystalizowały się dwa obiekty – prawie czysto obronny stołp/bergfried i prawie czysto mieszkalny pałac/dom.

PRZYKŁAD: Jednym z najstarszych i najbardziej znanych donżonów jest wieża Tower w Londynie z 1077 roku.

ETYMOLOGIA: fr. donjon – znaczenie jak wyżej.

KRENELAŻ

ZNACZENIE: Zębate zwieńczenie murów obronnych.

UŻYCIE: Krenelaż to element architektoniczny w postaci zwieńczenia murów obronnych i baszt tzw. zębami, pomiędzy którymi znajduje się wolna przestrzeń, co miało ułatwić obronę w czasie oblężenia – w prześwitach pomiędzy zębami byli rozlokowani łucznicy. Nazywany też blankami.

PRZYKŁAD: Krenelaż był szczególnie popularny w budowlach średniowiecznych. Później blanki stosowano jako element dekoracyjny.

ETYMOLOGIA: fr. crénelage – karbowanie, ząbkowanie.

WIMPERGA

ZNACZENIE: Dekoracyjny szczyt w kształcie trójkąta w architekturze gotyckiej.

UŻYCIE: Wimperga to dekoracyjne wykończenie w kształcie wysokiego trójkąta, wieńczące szczyt portalu albo ostrołuk okna. Najczęściej wykonana jest z kamienia lub cegły. Pole trójkąta wimpergi rzeźbione jest ślepym lub ażurowym maswerkiem lub jest gładkie. Najczęściej wimperga jest zwieńczona kwiatonem albo krzyżem.

PRZYKŁAD: W swoim wybitnie nowobogackim pałacu postanowił zafundować sobie wimpergę nad wejściem.

ETYMOLOGIA: niem. Wimperg – znaczenie jak wyżej.

wimperga

APSYDA

ZNACZENIE: Półkolista lub wieloboczna część bazyliki, kościoła, zwykle zawierająca ołtarz główny, najczęściej zamykająca prezbiterium (patrz zdjęcie poniżej); także absyda.

UŻYCIE: Apsydy półkoliste występowały od wczesnego chrześcijaństwa do romanizmu. Gotyk stosował przeważnie wieloboczne zamknięcia naw, które także czasem są określane mianem apsyd. Mała apsyda, dostawiona do większej, zwana jest apsydiolą. Apsyda to także każdy z pary punktów największego przybliżenia i największego oddalenia orbity jednego ciała niebieskiego względem drugiego, centralnego.

PRZYKŁAD: Na zajęciach z fotografii dostali zadanie sfotografowania wnętrza apsydy.

ETYMOLOGIA: łac. apsidis – sklepienie, łuk.

aps