DRESAŻ

ZNACZENIE: Inaczej ujeżdżenie; olimpijska dyscyplina jeździecka, polegająca na wykonywaniu przez dosiadanego konia różnorodnych figur, na czworoboku o wymiarach 20×40 lub 20x60m.

UŻYCIE: Ujeżdżenie uchodzi za najelegantszą z dyscyplin jeździeckich, nazywaną także „baletem, tańcem koni”. Znajomość podstaw dresażu jest niezbędna, by dosiadać konia w innych konkurencjach jeździeckich (skoki, WKKW). Celem ujeżdżenia jest nauczenie konia ruchów, które leżą w jego naturze, natomiast na co dzień nie są przez zwierzę wykonywane. Do figur takich zaliczyć można piruet (obrót w miejscu na osi tylnej nogi), piaff (maszerowanie w miejscu) czy ciąg (poruszanie się po skosie). Za cel dresażu uznaje się wyszkolenie konia, by wykonywał eleganckie, wdzięczne ruchy z możliwie najmniejszym wysiłkiem oraz by praca jeźdźca (używanie wodzy, bacika, nacisku łydką i dosiadem) była jak najmniej zauważalna. Nie należy mylić ujeżdżenia, z ujeżdżaniem, które polega na nauczeniu młodego konia chodzenia pod siodłem.

PRZYKŁAD: Pierwsze zawody dresażu rozegrano pod koniec XIX w., ale dopiero gdy w latach 80. zeszłego stulecia wprowadzono programy dowolne z muzyką, dałam się przekonać do oglądania tego nietypowego sportu.

ETYMOLOGIA: fr. dressage – tresowanie, ustawianie.

Reklama

COUP DE GRÂCE

ZNACZENIE: Wymawiane kud(e)gras (krótkie „e”, akcent na „a”); cios łaski, dobicie konającego.

UŻYCIE: Coup de grâce to ostatni cios zadany śmiertelnie rannemu człowiekowi lub zwierzęciu. Określenie to stosuje się bez względu na to czy umierającym jest przyjaciel czy wróg, cywil czy żołnierz, czy osoba ta cierpli czy nie (np. gdy jest nieprzytomna). Coup de grâce może być zadane z litości, by skrócić cierpienia rannego. Przenośnie określeniem tym nazywa się czynność lub zdarzenie kładące czemuś kres. Ważne jest, by w wymowie nie pomijać ostatniego „s”, w przeciwnym wypadku bowiem, zwrot ten oznaczałby „cios tłuszczu”, jak w opisanym w „Słowie dnia” 19 stycznia określeniu foie gras [fua gra].

PRZYKŁAD: 1. Walka gladiatorów była już praktycznie skończona. Zwycięzca czekał jedynie na znak cesarza, pozwalający wykonać coup de grâce na pokonanym. 2. Księgowy od kilku miesięcy miał z prezesem na pieńku. Gdy wyszły na jaw jego finansowe malwersacje, było to coup de grâce na jego karierze – z wilczym biletem ma małe szanse na znalezienie pracy w zawodzie.

ETYMOLOGIA: fr. coup – uderzenie, cios; grâce – łaska.

ALPAKA

ZNACZENIE: Trawożerny ssak hodowlany z rodziny wielbłądów, zamieszkujący Amerykę Południową. Alpaka jest mniejszą kuzynką lamy.

UŻYCIE: Alpaki są hodowane dla długiej, jedwabistej wełny lub na mięso. Goli się je co 2 lata, a każde zwierze daje do 5 kg wełny. Żyją w Andach, na wysokości nawet do 5000 m.n.p.m. i osiągają wraz z głową wzrost około 150 cm. Z wełny alpak produkowane są swetry, koce, poncza, szaliki, etc. Podobnie jak ich kuzyni – wielbłądy i lamy – alpaki mają w zwyczaju plucie, które może się wiązać z chęcią okazania agresji.

PRZYKŁAD: Ten szalik z wełny alpaki kupiłam od Indianina na targu niedaleko jeziora Titicaca. I mogę bez przesady powiedzieć, że nie mam w szafie nic cieplejszego. Żałuję, że nie dałam się namówić na alpakowy koc.

ETYMOLOGIA: hiszp. alpaca – znaczenie jak wyżej; od allpaqa, paqu – z języka Indian Keczua zamieszkujących Boliwię i Chile.

KARIATYDA

ZNACZENIE: Podpora architektoniczna najczęściej w formie postaci kobiecej. Pełni rolę kolumny, filaru lub pilastra (częściowo wtopionego w ścianę filaru) i podtrzymuje belkowanie, balkon, etc.

UŻYCIE: Ta forma architektoniczna jest szczególnie charakterystyczna dla porządku jońskiego. Męskim odpowiednikiem kariatydy jest atlant.

PRZYKŁAD: Projektujący budynek austriackiego parlamentu najwidoczniej byli pod wpływem architektury starożytnej – wejście zdobią kariatydy podtrzymujące niewielki balkon.

ETYMOLOGIA: gr. Karyátides – dziewczęta ze wsi Karyai. Karyai była lakońską wsią na Półwyspie Peloponeskim. W wojnie z Persami wieś wspierała nieprzyjaciela (źródła są sprzeczne co do tego, po której stronie opowiadała się wieś Karyai, podaję za „Słownikiem wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych” W. Kopalińskiego), za co została później zniszczona. Zamieszkujących ją mężczyzn zabito, a kobiety sprzedano w niewolę, skazując na dźwiganie belkowania.

PORTO

ZNACZENIE: Mocne, słodkie wino deserowe pochodzące z Portugalii.

UŻYCIE: Porto jest produkowane z winogron rosnących w dolinie rzeki Douro, na północy Portugalii. Po poddaniu owoców fermentacji, dodawany jest spirytus, który sprawia, że wino to ma ok. 20 proc. alkoholu. Porto może być białe, czerwone lub różowe, a także, wbrew powszechnemu utożsamianiu go z winem słodkim, występują odmiany półwytrawne i wytrawne. Porto ma charakterystyczny aromat – to połączenie wanilii, dębu i nutki korzennej.

PRZYKŁAD: Czas na deser: lody z owocami, a do tego kieliszek porto. Na zdrowie!

ETYMOLOGIA: Od nazwy miasta i portu w Portugalii, w rejonie którego produkuje się porto.

DYTYRAMB

ZNACZENIE: Utwór, pieśń albo mowa wychwalające i sławiące kogoś lub coś; inaczej panegiryk.

UŻYCIE: Dytyramb oprócz tego, że kogoś lub coś entuzjastycznie i żywiołowo wychwala, często ociera się o patetyzm i przesadę.

PRZYKŁAD: W przyszłym miesiącu wybieram się na obchody 50-lecia istnienia mojego liceum. Cieszę się, że spotkam znajomych ze szkolnych lat, ale ciarki mnie przechodzą, na samą myśl wysłuchiwania dytyrambów na cześć antypatycznej dyrektorki szkoły.

ETYMOLOGIA: gr. dithyrambos – pieśń chóralna ku czci Dionizosa, boga wina i płodności. Pieśni akompaniował flet, a ubarwiał ją taniec wokół ołtarza. Współzawodnictwo między grupami wykonującymi dytyramby i wyłanianie najlepszej z nich były ważnym elementem obchodów świąt dionizyjskich.

BERDYCZÓW

ZNACZENIE: Miasto na Ukrainie w obwodzie żytomierskim. Znane z powiedzenia „pisać do kogoś na Berdyczów”.

UŻYCIE: W XVIII w. Berdyczów był ważnym punktem handlowym, w którym jarmarki odbywały się aż 10 razy w roku. Dzięki temu do miasta ściągali kupcy z całej Europy. Z tego czasu pochodzi pierwotne znaczenie wyrażenia „pisać do kogoś na Berdyczów”, spopularyzowane przez kupców. Oznaczało ono dosłownie wysłanie korespondencji do Berdyczowa, jako miejsca największego prawdopodobieństwa odebrania przez kupca listu – bywali w nim średnio co 2-3 miesiące. Współcześnie określenie to zmieniło sens. „Pisać do kogoś na Berdyczów” jest równoznaczne z żartobliwym spławieniem.

PRZYKŁAD: Jestem rozczarowana i zniechęcona brakiem odpowiedzi na wysłane przeze mnie tony CV. Gdybym dostała choć jedną, nawet odmowną… A tak mam wrażenie, że rekruterzy już publikując ogłoszenie myślą: „Piszcie do mnie wszyscy na Berdyczów, i tak wiem, że pracę dam mojemu koledze”.

ETYMOLOGIA: ukr. Berdycziw.

ALLEGRO

ZNACZENIE: 1. W muzyce: tempo szybkie, wesołe, ruchliwe; utwór muzyczny w tym tempie. 2. W balecie: taniec z dużą liczbą skoków. 3. Internetowy serwis aukcyjny.

UŻYCIE: 1. Allegro jest tempem pomiędzy wolniejszym allegretto, a szybszym presto. 2. Dla baletowego allegro oprócz skoków, charakterystyczne jest też częste tańczenie na pointach [czyt. puentach] – specjalnie wzmocnionych baletkach, do tańczenia na czubkach palców. 3. Allegro to serwis internetowy, za pomocą którego można kupić lub sprzedać przedmioty i usługi. Na portalu występuje szereg opcji zakupowych, od klasycznej licytacji, do „kup teraz”, czyli zakupu danej rzeczy za sztywną, z góry ustaloną przez sprzedającego cenę. Allegro zostało założone w 1999 r.

PRZYKŁAD: 1. Nad pięciolinią utworu powinno być podane tempo w jakim będzie on grany – w ten sposób muzyk wie, czy wykonywać go spokojnie, np. w tempie adagio, czy weselej, w tempie allegro. 2. Nigdy nie mogę wyjść z podziwu, gdy baletnice na pointach tańczą allegro. 3. Jestem uzależniona od internetowych zakupów – Allegro.pl ustawiłam jako stronę startową.

ETYMOLOGIA: wł. allegro – wesoło, ruchliwie, szybko.

KAKOSMIA

ZNACZENIE: Postrzeganie nieszkodliwych zapachów jako nieprzyjemnych, często wręcz odrażających.

UŻYCIE: Odczucia zapachowe są skutkiem podrażnienia opuszki węchowej, ciała migdałowatego lub haka hipokampa. Najczęściej kakosmia jest rodzajem halucynacji olfatycznej, która pojawia się w niektórych typach psychozy.

PRZYKŁAD: Moja ciotka przygarnia wszystkie okoliczne bezpańskie koty. Gdy wchodzę do jej mieszkania smród jest tak silny, że aż zatyka. I niech nikt mi nie mówi, że cierpię na kakosmię!

ETYMOLOGIA: gr. kakos – zły + osme – zapach.

ENOLOGIA

ZNACZENIE: Nauka o produkcji, pielęgnacji i rodzajach wina.

UŻYCIE: Inne określenia dla enologii to ojnologia lub winoznawstwo. W niektórych krajach (np. we Francji, Hiszpanii, Chile) enologia jest kierunkiem na studiach. W trakcie kilkuletniej nauki studenci dowiadują się między innymi o sposobach uprawy winorośli, doborze  i określaniu składu poszczególnych gatunków wina, produkcji, butelkowaniu, przechowywaniu i zasadach degustacji wina. Przyśpieszone, często weekendowe kursy pomogą wielbicielom wina w poznaniu ciekawostek dotyczących trunku, a także zapewnią przyprawiającą o zawrót głowy przyjemność podczas degustacji.

PRZYKŁAD: Zapisałam się na kurs enologiczny. Chciałam w końcu dowiedzieć się o winach czegoś więcej ponad to, że dzielą się na białe, czerwone i różowe.

ETYMOLOGIA: gr. oinos – wino + logos – słowo, nauka.